بررسی رژیم غذایی آهوی ایرانی در ایستگاه تکثیر در اسارت چشمه گل تربت جام

چکیده آهو از مهم ترین پستانداران ساکن دشت های استپی و بیابانی با پوشش درمنه است که تپه ماهورهای کوتاه واقع در دشت های مسطح را برای زندگی ترجیح می دهد. در چند دهه ی اخیر به علت تخریب زیستگاه و شکار بی رویه، جمعیت آهوی ایرانی در اغلب مناطق کشور کاهش یافته است، به طوری که این گونه در سال 2006 به جمع گونه-های تهدیدشده پیوست. یکی از اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست ایران جهت احیای جمعیت این گونه در کشور، احداث و توسعه ایستگاه‏های تکثیر در اسارت آهو است که ایستگاه چشمه گل یکی از جدیدترین این اقدامات است. مراتع، سهم مهمی در تامین نیازهای تغذیه ای این گونه جانوری داشته و تعیین رژیم غذایی آهوی ایرانی و کیفیت غذای آهوان در مراتع، به منظور آگاهی از وضعیت زیستی آن ها و حفاظت از این گونه جانوری، ضروری به نظر می رسد. به همین دلیل رژیم غذایی آهوی ایرانی در ایستگاه تکثیر، پرورش و رهاسازی آهوی چشمه گل مورد بررسی قرارگرفت. این ایستگاه با مساحت 17 هکتار در 15 کیلومتری شهرستان تربت جام واقع شده است. کیفیت و کمیت عادات غذایی آهوی ایرانی در این ایستگاه، به ترتیب با استفاده از روش های زمان سنجی (به صورت مشاهده مستقیم چرا) و کافه تریا مورد مطالعه قرارگرفت. در هر یک از این روش ها، یک رأس آهوی نر و یک رأس آهوی ماده انتخاب شد و بررسی ها در طول فصول مختلف سال و در هر فصل به مدت 3 روز انجام گرفت. آنالیز داده های حاصل، در نرم افزار مینی تب 16 با استفاده آزمون مقایسات میانگین توکی در سطح معنی داری 5% انجام گرفت. نتایج روش کافه تریا نشان داد که تغییرات فصلی بر میزان مصرف علوفه آهوی ایرانی تاثیر گذاشته است و این میزان در فصل پاییز بیشتر از فصل بهار می باشد. همچنین با استفاده از این روش، میزان متوسط مصرف روزانه هر رأس آهوی ایرانی، یک کیلوگرم برآورد شد. استفاده از روش زمان سنجی در تعیین کیفیت رژیم غذایی آهوی ایرانی در ایستگاه مورد مطالعه نشان داد که کیفیت غذای آهوان با تغییرات فصلی و تغییر در تنوع گونه های مرتعی، تغییر می یابد، در این میان گونه اسفناج وحشی در تمامی فصول از ارجحیت غذایی برای آهوان برخوردار است. با بررسی کیفیت جیره غذایی آهوی ایرانی در آزمایشگاه، مشخص شد که این کیفیت در فصل بهار بیش تر از سایر فصول است و در تمامی فصول برای آهوی نر بیش از جنس ماده می باشد. همچنین میزان انرژی متابولیسمی مورد استفاده آهوان در فصل تابستان از سایر فصول کمتر بوده و در جنس ماده نیز نسبت به جنس نر کمتر می باشد. به منظور مدیریت ایستگاه از جنبه تغذیه آهوان، تولید سالانه مرتع ایستگاه چشمه گل با استفاده از روش های آدلاید و قطع و توزین، 37/6814 کیلوگرم برآورد شد که با توجه به متوسط مصرف روزانه هر رأس آهو، ظرفیت چرایی آن 19 رأس برآورد گردید. کلید واژه ها: آدلاید، آهوی ایرانی، چشمه گل، روش کافه تریا، عادات غذایی